انتخاب موضوع پایان نامه

---

انتخاب موضوع پایان نامه ادبیات فارسی

انتخاب موضوع پایان نامه ادبیات نگارش پایان نامه پایان نامه ادبیات فارسی انجام پایان نامه ادبیات نگارش تضمینی تالیف پایان نامه ادبیات آماده سازی پایان نامه

یکی از موارد و مشکلات عمده ای که پیش روی غالب دانشجویان ادبیات فارسی - و دیگر رشته ها در مقطع ارشد و دکتری- قرار دارد معضل انتخاب موضوع است.

در انتخاب موضوع سه شرط اصلی می بایست رعایت شود: 

الف- موضوع بکر و غیر تکراری باشد :

با توجه به آشفته بازار پژوهش های گسترده ی دانشگاهی در دانشگاه های دولتی و آزاد و سابقه ی دیرینه ی رساله نویسی در رشته ی ادبیات فارسی شاید صرف اکتفا کردن به جستجو در چند منبع اطلاعاتی و آرشیو کتابخانه ی ملی و کتابخانه های دانشگاهی - با وجود اینکه گاها به سیستم یکپارچه متصل هستند- کافی به تظر رسد. با این وجود دانشجو حداقل می بایست از انتخاب موضوعی که پیش از آن سابقه ای از اجرای آن در آرشیوهای فوق موجود باشد خودداری کند - یعنی مراجعه به این آرشیو ها لازم است اما کافی نیست- مگر اینکه با صلاحدید استاد راهنما و مدیرگروه دانشجو بخواهد موضوعی که گذشته به طور ناقص کار شده یا در آن به اصول پژوهشی رعایت نشده است را با آگاهی از سابقه ی قبلی آن انتخاب کند.

اما وقتی در ادبیات ما حوزه های جدید و خیلی گسترده ای وجود دارد که دانشجو با انتخاب موضوع در آن حوزه ها با توجه به بکر و تازه بودن تا حد زیادی می تواند از غیر تکراری بودن کار مطمئن شود اصرار بر انتخاب موضوع های نخ نما و کلیشه ای امر بیهوده ای است. یکی از شیوه های پیشنهادی ما برای انتخاب موضوع این است که از رویکرد نقد ادبی شروع کنید یعنی مثلا تصمیم بگیرید  « نقد جامعه شناختی» کار کنید بعد بسته به سلیقه تان در ادبیات کلاسیک یا معاصر به جستجوی آثار شاخص بروید و  اگر شناخت کافی از آنها ندارید از آرشیو مقالاتی که درباره ی آنها نوشته شده کمک بگیرید تا مثلا برسید به اینکه در کدام اثر می توان بستر مناسبی برای این رویکرد پیدا کرد - چه بهتر که دو اثر باشد که مقایسه هم صورت گیرد- بعد با مراجعه به آرشیو ایران داک و دانشگاه آزاد از تکراری بودن آن مطمئن شوید هر چند در این گونه حوزه ها هنوز سابقه ی زیادی وجود ندارد و احتمال تکراری بودن کم است.

از جمله موضوعات بکر و قابل توجه دیگر بحث تحلیل گفتمان است که بر طبق الگوهای پراپ،گرماس،برمون، ژارژنت و ... می توان روایت را در هر رمان یا منظومه ای بررسی کرد. در چند سال اخیر پراپ و برمون در برخی آثار عطار - به خاطر ذات روایی اش- و برخی رمان های معروف تر معاصر کار شده است که می تواند مراجعه به آن آثار به شناخت بیشتر روش اجرای کار کمک کند.

بحث « نقد پسا استعماری» هم روش جدیدی از نقد است که به ویژه می تواند از منظر اجتماعی جالب توجه باشد و در رمان های معاصر  می توان نشانه های آن را کارکرد- برای پایان نامه باید باورکرد که غیر از هدایت و جمالزاده و دولت آبادی و دانشور و...- نویسندگان کمتر معروفی هم داریم که کارهایشان ارزش والای ادبی دارد و چه بسا پایان نامه شما باعث رشد و شهرت نسل های بعدی داستان نویسی شود.

 رویکردهای هرمنوتیک و تاویل متن ، پدیدار شناسی، نقد روانشناختی، لاکانیسم، معناباختگی، پست مدرن، اومانیسم ،رئالیسم جادویی و ... از جمله رویکردهای نقد ادبی هستند که اگر چه ممکن است در ابتدا به واسطه ی عدم آشنایی به نظرتان دشوار بیاید اما در مورد همه ی آنها کتاب و مقاله به وفور ترجمه شده و با مطالعه ی یکی دو کتاب موضوع را در می یابید و با درک رویکرد متوجه خواهید شد که تمرکز بر این موضوعات علاوه بر اینکه امری نو  است و پژوهش شما را به طور بالقوه ارزشمند می سازد - یعنی هر کسی در نگاه اول کنجکاو می شود تا مثلا بداند شما چگونه لاکانیسم را در شعر خیام به بحث گذاشته اید- شاید دشواری های آن از  پژوهش های کلاسیک که مستلزم توجه عمیق و پیوسته است کمتر باشد و هم خیالتان بابت تکراری نبودن تقریبا راحت است و ضمن اینکه با توجه به اینکه جایگاه رویکردهای ادبی در آینده ی ادبیات روز به روز پر رنگ تر می شود شانس شما برای ادامه تحصیل حتی در خارج از کشور افزایش می یابد.

اما برای آن دوستان که علاقه ی ذاتی به موضوعات کاملا کلاسیک دارند یا اساتیدشان این گونه کارها را بیشتر می پسندند، توصیه می کنم که برای کارهایشان ترجیحا سراغ شاعران کمتر شناخته شده بروید. مثلا اگر می خواهید جایگاه دستوری فعل را در شعر قرن هفتم کار کنید ترجیحا سراغ مثنوی نروید که قبلا بارها کار شده است یا اگر می خواهید درباره ی نشانه های معشوق بحث کنید سراغ حافظ و سعدی نروید بروید سراغ مثلا همام تبریزی یا اوحدی مراغه ای. همین طور از قرن یازدهم به بعد انبوهی از شاعران را داریم که دیوان های خطی یا چاپی آنها موجود است و شعرهایشان هم بسیار ارزشمند و قابل توجه است اما به دلیل کثرت شعر - و اصولا گسترش سواد در این دوران- کمتر مورد توجه قرار گرفته اند می توانید با مراجعه به کتابخانه ی ملی یا استفاده از کتاب هایی مانند مخزن الغرایب یک یا چند شاعر را بیابید و سپس معانی و بیان یا زیبایی شناسی را در شعر آنها به طور دقیق و اگر مسلط نیستید با الگوبرداری در نمونه های فراوان زیبایی شناسی که تاکنون کار شده در شعر آنها کار کنید. در این حالت هم کارتان به طور کلاسیک ادبیاتی است و هم نگرانی کمی بابت تکراری بودنش می توانید داشته باشید.

نوع دیگری از انتخاب موضوع ، تکیه بر یک مضمون خاص - مانند شب و روز یا گل و گیاه یا تقاضا و طلب- و جستجو و تحلیل آن در شعر شاعران یک فرن یا یک دوره است. این موضوع به ویژه به خاطر اینکه در نهایت می توانید نوعی ارتباط بین شعر یک دوره پیدا کنید حائز اهمیت است که البته در اینجا نیز برای جلوگیری از تکراری بودن باید سراغ چهره ها یا دوره هایی که با وجود غنای کافی از قلم افتاده اند بروید.

دو شرط دیگر نیز برای  انتخاب موضوع پایان نامه ادبیات فارسی مد نظر قرار گیرد که عبارتنداز:

ب- واجد نوآوری و دارای ارزش ادبی و پژوهشی کافی باشد

پ-  منابع و مراجع کافی و معتبر وجود داشته باشد

چند نکته در مورد انتخاب موضوع پایان نامه ارشد ادبیات فارسی

  سه اصل غیر تکراری بودن، بکر و معتبر بودن و  منابع مستدل و کافی داشتن می بایست در انتخاب موضوع جدید لحاظ شود.

با این وجود برخی از دانشجویان هنوز هنگام انتخاب موضوع  دچار سر درگمی و آشفتگی می کنند. این بلاتکلیفی دلایل متعددی می تواند داشته باشد. در ادامه برخی توصیه های مفید که می بایست هنگام انتخاب موضوع بدان ها توجه نمود، ارائه می شود:

الف)  اگر از آن دسته افراد هستید که همیشه اضطراب تکراری نبودن موضوع را دارند و چون در مورد هیچ موضوعی با قطعیت کامل نمی توان نظر داد ، با نگاه و داوری کلی پیش خودشان حدس می زنند که این موضوع می تواند مثلا تکراری باشد یا نباشد. اگر از این دسته افراد هستید، ترجیحا موضوعات تطبیقی و مقایسه ای را انتخاب کنید. در این نوع موضوعات شما با سه شاخص سر و کار دارید احتمال اینکه هر سه شاخص قبلا در کنار هم کار شده باشند طبعا خیلی کمتر است. مثلا اگر موضوع « خوانش بودریاری زن در داستان های سیمین دانشور و غزاله علیزاده» را انتخاب کرده باشید  سه شاخص شما « خوانش بودریاری» ، « سیمین دانشور» و « غزاله علیزاده» هست که احتمال اینکه شخص دیگری این سه شاخص را در کنار هم کار کرده باشد و در بررسی اولیه شما به چشم نیاید صفر است. در نظر داشته باشید که انبوه پایان نامه ها یا کتاب هایی که در مورد این نویسنده  منتشر شده اند نه تنها صدمه ای به موضوع شما نمی زنند در نقطه ی مقابل در بخش های آغازین کار می توانند منابع شما باشند. چون شما در اصل کارتان می خواهید « خوانش بودریاری» را در شخصیت های زن دو نویسنده ارائه کنید. نتیجه اینکه انتخاب موضوعات مقایسه ای و تطبیقی باعث می شود که تکراری بودن موضوع خیلی کم بشود. به ویژه در مواردی که یک نویسنده ایرانی با یک نویسنده جهانی مقایسه بشود که پایان نامه شما می تواند خارج از بحث دانشگاهی به رشد ادبیات فارسی هم کمک کند.

ب) از وسواس بی جا بپرهیزید. پرهیز از وسواس به معنای سهل انگاری نیست. صد البته که در انتخاب موضوع می بایست دقت نظر و مطالعه ی کافی شده باشد. اما برخی از دوستان تصور می کنند که چون یک بار قرار است یک پایان نامه بنویسند بنابراین باید یک موضوع یا بحث خارق العاده ای باشد و چنین باشد و چنان باشد. که در بسیاری مواقع  چنین تفکری باعث می شود تا فرد نتواند تصمیم مناسبی اتخاذ کند. در نظر داشته باشید که بالاخره شما باید « یک» موضوع کار کنید و قطعا ممکن است این موضوع پاسخگویی بخشی از علایق یا دغدغه هایتان نباشد.

پ) سعی کنید تا حد ممکن حوزه ی مورد علاقه تان و متناسب با توانایی تان باشد. به عنوان مثال اگر از دانشجویانی هستید که علاقه مند به سینما و فلسفه هستید قطعا انتخاب موضوع در حوزه ی ادبیات داستانی برایتان نسبت به موضوعات مربوط به شعر کهن مفید تر خواهد بود.

ت) اگر قصد ادامه تحصیل در مقطع دکتری - داخل یا خارج کشور- دارید سعی کنید حوزه یا بخشی از ادبیات که کمتر مورد توجه قرار گرفته یا بسیار نوپاست را انتخاب کنید و همه ی فعالیت هایتان را بر آن متمرکز کنید. دقت داشته باشید که در دنیای امروز هر شخصی تنها در یک حوزه ی خاص از یک رشته صاحب نظر هست. یعنی شما اگر دانشجوی ادبیات هستید در مقاطع عالی مثلا صاحب نظر در حوزه ی شاهنامه یا در حوزه ی داستان پست مدرن خواهید شد و کمتر کسی است که در تمام حوزه ها صاحب نظر باشد. این موضوع به ویژه در اینده با تعدد دانش آموختگان دکتری بیشتر به چشم خواهد آمد. پس سعی کنید مطالعات ، تالیف و هر فعالیت پژوهشی دارید تا حد ممکن همه در یک حوزه باشند و این حوزه همان جایی است که می بایست موضوعتان را انتخاب کنید.

توصیه برای موضوع دکتری ادبیات:

برای انتخاب موضوع در مقطع دکتری تا حد ممکن از موضوعات توصیفی بپرهیزید و سعی کنید با رویکردی تحلیلی و نوین یکی از شاهکار های ادبیات فارسی را بیازمایید.

توصیه برای انتخاب موضوع مقاله پژوهشی برای همایش یا مجله:

پیش از انتخاب موضوع خط مشی کلی و دستورالعمل های همایش یا مجله را دریابید. سعی کنید موضوع انتخابی تان وجه خردی از یکی از محورهای مورد پذیرش باشد. به هیچ وجه نام محورها را برای مقاله تان بر نگزینید. سعی کنید سراغ بحث هایی بروید که احتمال می دهید دیگران نمی روند!