شیوه ی تدوین پایان نامه

. شیوه تدوین پایان نامه

پیشرفت و توسعه‌ی کشور در گرو نوآوری و خلاقیّت بوده و این مهم در پژوهش نهفته است، لذا پژوهش مبنای توسعه‌ی علمی کشور می‌باشد.

در دانشگاهها نیز توسعه و تقویت تحصیلات تکمیلی بسترساز و پیش‌برنده‌ی امور پژوهشی است، لذا دوره‌های تحصیلات تکمیلی از اهمیّت ویژه‌ای در آموزش عالی کشور برخوردارند. به گونه‌ای که سهم ویژه‌ای از اعتبارات آموزشی کشور در این بخش هزینه می‌شود.

تربیت افراد متخصّص و آشنا با روش‌های پیشرفته‌ی تحقیق، همچنین دست‌یابی به جدیدترین مبانی آموزش و پژوهش به منظور رفع نیازهای جامعه و گسترش مرزهای دانش، از اهداف ویژه این بخش از آموزش عالی کشور است؛ لذا معاونت آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی تلاش خود را متوجه ساماندهی امور مربوط به این بخش نموده، تا به گونه‌ای مؤثّر موانع و مشکلات آن را برطرف سازد.

تدوین پایان‌نامه، مهمترین و دشوارترین کارتحصیلی دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی، به ویژه رشته‌های علوم‌انسانی است، که به عنوان کار عملی دانشجو، نقش تعیین‌کننده‌ای در خط مشی علمی و پژوهشی آینده‌ی آنها دارد. لذا معاونت آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشکده ادبیات و علوم انسانی با تهیه‌ی «آیین‌نامه‌ی ویژه تصویب، تدوین و نگارش پایان‌نامه» سعی در ارائه‌ی خدمات برتر برای این گروه از دانشجویان دارد.

از اعضای محترم کمیته‌ی تحصیلات تکمیلی دانشکده آقایان: دکتر نادرجهانگیری، دکتر محمد تقی‌ایمانپور، دکتر عباس طالب‌زاده، دکتر عبدا... رادمرد، دکتر محسن نوغانی و آقای دکتر جعفر یاحقی که به خاطر ارایه‌ی طرح اولیه ما را در تدوین این آیین‌نامه یاری نموده‌اند، صمیمانه تقدیر و سپاسگزاری می‌شود. همچنین از مساعدت و راهنمایی‌های رئیس محترم سابق دانشکده ادبیات و علوم انسانی جناب آقای دکتر سیدعباس محمّدزاده و ریاست فعلی دانشکده جناب آقای دکتر هادی وکیلی، تقدیر و تشکر می‌شود.

همچنین از زحمات آقای محمدرضا امیری – مسؤول محترم تحصیلات تکمیلی دانشکده- و آقای حسین تفقدی که در تنظیم و نگارش این آیین‌نامه، تلاش نموده‌اند،  سپاسگزاری می‌نمایم.  

محمدرحیم رهنما                                      

معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی

دانشکده ادبیات و علوم‌انسانی

بخش اوّل: تصویب پایان‌نامه

مادّه‌ی‌1) انتخاب موضوع(عنوان پایان‌نامه):

از آن‌جا که دانشجو پس از گذراندن پایان‌نامه، متخصّص زمینه‌ای که در آن مورد کارکرده شناخته می‌شود، ناگزیر است عمری در آن قلمرو به پژوهش و تدریس بپردازد؛ لذا بسیار بجاست که برای کسب توفیق بیشتر، موضوع پایان‌نامه را از حوزه‌ی مورد علاقه‌ی خود انتخاب نماید و برای انتخاب آن دقّت و حوصله‌ی کافی به خرج دهد.

انتخاب موضوع مورد علاقه و مناسب، از مراحل مهم پایان‌نامه است. در این زمینه لازم است با استادان متخصّص و باتجربه مشورت کرد و وقت مناسبی را برای انتخاب موضوع مناسب در نظرگرفت. لازم است دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی با توجّه به مهلت قانونی خود از همان نیمسال اوّل تحصیلی به فکر انتخاب موضوع پایان‌نامه باشند، تا با کمبود وقت و شتاب روبرو نشوند. لازم است دانشجو با توجه به سوابق موضوع مورد علاقه‌ی خود و مطالعه‌ی فهرست‌ها، بانک‌های اطلاعاتی پایان‌نامه‌ها و طرح‌های پژوهشی، از انجام کارهای موازی و انتخاب موضوعات تکراری پرهیز نماید.

رشته‌ی تحصیلی و علاقه‌ی دانشجو، دو عامل مهم در انتخاب موضوع پایان‌نامه‌اند. برای انتخاب موضوع باید قبل از هرکاری اندیشید و با مشورت استاد راهنما و افراد صاحب‌نظر، همچنین جستجو در منابع علمی و کتاب‌شناسی‌ها و مراجعه به اینترنت، از تکراری نبودن موضوع انتخابی اطمینان حاصل نمود. موضوعات کلّی شایسته‌ی انتخاب برای عنوان پایان‌نامه نیستند و هرچه موضوع باریکتر، روشنتر و محدودتر باشد، توفیق دانشجو برای یافتن حرفی تازه و دیدگاهی ژرف بیشتر است. عنوان باید تازه، دقیق، رسا و جامع و مانع باشد.

مادّه‌ی2) تأیید موضوع پیشنهادی:

دانشجویان دوره‌ی دکتری، الزاماً، ودانشجویان دوره‌ی کارشناسی ارشد، ترجیحاً، باید حدّاکثر تا پایان‌نیمسال سوم، در جلسه‌ی گروه آموزشی، که به صورت ویژه برای تصویب موضوع پایان‌نامه آنها تشکیل شده است، شرکت نموده و به دفاع از موضوع پایان‌نامه و فرم تکمیلی پیشنهاده بپردازند. ارائه‌ی دلایل توجیهی و ضرورت انجام طرح، کاربردهای پژوهش و جنبه‌های نوآوری تحقیق پیشنهادی، از جمله‌ی مواردی است که دانشجو باید در جلسه‌ی مزبور به ارائه‌ی آنها بپردازد.

· نحوه‌ی تصویب موضوع پایان‌نامه‌ی و فرم پیشنهاده دانشجویان کارشناسی ارشد(فصل هفتم آیین‌نامه‌ی آموزشی دوره کارشناسی ارشد)

تهیه پایان‌نامه، آخرین بخش دوره کارشناسی ارشد است که طیّ آن دانشجو موظّف است در یک زمینه‌ی مربوط به رشته‌ی تحصیلی خود زیرنظر استادراهنما، به تحقیق و تتبّع بپردازد.

استاد راهنما با پیشنهاد دانشجو و موافقت استاد و تأیید کمیته تحصیلات تکمیلی، از اعضای هیأت علمی دانشگاه یا خارج از دانشگاه، با حدّاقل مرتبه استادیاری، تعیین می‌گردد. استاد مشاور به پیشنهاد استاد راهنما و پس از تأیید کمیته تحصیلات تکمیلی از بین اعضای هیأت علمی با متخصّصان و محققان داخل یا خارج از دانشگاه صورت می‌گیرد.

دانشجو، پس از مشورت و کسب موافقت یک تن از استادان صاحب‌نظر در ارتباط با موضوع پایان‌نامه‌ی خود،‌ باید پیشنهاد خود را پس از پایان‌نیمسال اوّل و قبل از شروع نیمسال سوم، با تکمیل نمودن فرم پیشنهاده‌ی پایان‌نامه(فرم شماره1)، اعلام و به طور رسمی آن را تسلیم گروه آموزشی جهت تصویب نماید.

در صورت عدم موافقت گروه آموزشی با موضوع پیشنهادی، دانشجو موظّف است موضوع جدیدی را مجدّداً به گروه آموزشی ارائه دهد.

· نحوه‌ی تصویب موضوع و فرم پیشنهاده پایان‌نامه‌ی دانشجویان دکتری (فصل سوم، پنجم و هفتم آیین‌نامه‌ی آموزشی دوره دکتری)

مسؤولیّت راهنمایی دانشجو از نخستین نیمسال تحصیلی بر عهده‌ی استاد راهنماست که به درخواست دانشجو از میان اعضای هیأت علمی با مرتبه‌ی استادیاری و بالاتر(با سه سال سابقه‌ی تدریس یا تحقیق در دوره کارشناسی ارشد) با موافقت عضو هیأت علمی و تأیید گروه ذی‌ربط تعیین می‌شود. در صورت نیاز، به پیشنهاد استاد راهنما و تأیید گروه، مسؤولیّت راهنمایی رساله‌ی دانشجو را بیش از یک استاد راهنما، به طور مشترک، عهده‌دار می‌شوند. یک یا چندتن از اعضای هیأت علمی یا سایر متخصّصان (دارای مدرک دکتری یا حداقل مرتبه‌ی استادیاری یا استادیار پژوهشی) به عنوان استاد مشاور رساله‌ی دانشجو تعیین می‌شوند.

دانشجو موظّف است تا پایان نیمسال اوّل تحصیلی موضوع رساله‌ی خود را با هماهنگی استاد راهنما تعیین و فعّالیّت پژوهشی خود را آغاز نماید. دفاع از فرم تکمیل شده پیشنهاده رساله حدّاکثر تا پایان نیمسال سوم تحصیلی باید انجام شود. ممتحنین عبارت‌انداز: استاد(ان) راهنما، استاد(ان) مشاور، دو داور داخلی، نماینده شورای تحصیلات تکمیلی دانشگاه و در صورت نیاز یک داور خارج از دانشگاه فردوسی به پیشنهاد استاد راهنما و تأیید گروه.

گروه آموزشی پس از دریافت فرم تکمیل‌شده پیشنهاده، باید با تشکیل شورای گروه آموزشی، موضوع پیشنهادی را به تأیید آن برساند و پس از تکمیل موارد مربوط و مهر و امضای محل‌های تعیین‌شده در فرم‌ها، آنها را به بخش تحصیلات تکمیلی دانشکده بسپارد. موضوع پایان‌نامه پس از تأیید کمیته‌ی تحصیلات تکمیلی دانشکده ادبیات و علوم‌انسانی قطعیّت می‌یابد.

همزمان پس از تصویب طرح پیشنهاده، دانشجو موظّف است با مشورت گروه، فرم‌های شماره 2 و شماره 3، که توضیحات مربوط به آن در پایان همین فصل آمده است، را نیز تکمیل نماید.

مادّه‌ی3) تعیین استاد راهنما:

(فصل سوم آیین‌نامه‌ی آموزشی دوره دکتری و مادّه‌ی شانزده آیین‌نامه‌ی آموزشی دوره‌ی کارشناسی ارشد)

برای دانشجویان کارشناسی ارشد، استاد راهنما با پیشنهاد دانشجو و موافقت استاد و تأیید کمیته‌ی تحصیلات تکمیلی از اعضای هیأت علمی مؤسسه یا خارج از مؤسسه باحدّاقل مرتبه‌ی استادیاری تعیین می‌شود.

برای دانشجویان دوره‌ی دکتری مسؤولیّت راهنمایی دانشجو از نخستین نیمسال تحصیلی برعهده‌ی استاد راهنماست که به درخواست دانشجو از میان اعضای هیأت علمی با مرتبه‌ی استادیاری و بالاتر و با شرط موافقت وی و گروه آموزشی ذی‌ربط، تعیین می‌شود و با تصویب در کمیته‌ی تحصیلات تکمیلی دانشکده، قطعیّت می‌یابد.

تبصره‌ی 1. استاد راهنما، باید عضو هیأت علمی یکی از مؤسّسات بوده و حدّاقل دارای مرتبه‌ی استادیاری یا استادیار پژوهشی و برای رساله‌های دوره دکتری باید سه سال سابقه‌ی تدریس یا تحقیق در دوره کارشناسی ارشد داشته باشد. در صورت نیاز مسؤولیّت راهنمایی رساله‌ی دوره دکتری را بیش از یک استاد راهنما و به صورت مشترک، عهده‌دار می‌شوند.

تبصره‌ی2. در مقطع کارشناسی ارشد رشته‌هایی که استادیار به اندازه‌ی کافی موجود نیست، استاد راهنما را می‌توان با تأیید کمیته‌ی تحصیلات تکمیلی دانشکده، از بین مربیان برجسته‌ی گروه، که حدّاقل ده سال سابقه‌ی کار مفید آموزشی و پژوهشی دارند، انتخاب کرد.

مادّه‌ی 4) ارزیابی جامع:

(فصل ششم آیین‌نامه‌ی آموزشی دوره دکتری)

ارزیابی جامع در دوره دکتری، پس از پایان دوره‌ی آموزشی و حداکثر تا پایان نیمسال چهارم(پایان دومین سال تحصیلی) دانشجویان، باید انجام شود. این ارزیابی شامل قابلیّت‌های آموزشی (در راستای موضوع مصوب پایان‌نامه‌ی دانشجو) و پژوهشی (به طور مستقل یا در قالب فرم تکمیل شده پیشنهاده) است، که به صورت کتبی و شفاهی توسط گروه آموزشی مربوط انجام می‌گیرد.

ارزیابی جامع توسط هیأتی باحضور: استاد(ان) راهنما و استاد(ان) مشاور، دو داور داخلی ـ دارای حداقل مرتبه‌ی استادیاری یا استادیار پژوهشی با سه سال سابقه‌ی تدریس یا تحقیق در دوره‌ی کارشناسی ارشد ـ و در صورت نیاز یک داور خارجی (خارج از دانشگاه فردوسی) و نماینده‌ی شورای تحصیلات تکمیلی دانشگاه، انجام می‌گیرد.

حدّاقل نمره قبولی ارزیابی جامع (با احتساب 70% نمره کتبی و 30% نمره شفاهی)، 15 است. در صورت عدم قبولی دانشجو در اوّلین ارزیابی، باید حدّاکثر تا پایان نیمسال بعد در ارزیابی دوم شرکت کند و در صورت قبولی، دوره را ادامه دهد، در غیر این صورت از ادامه‌ی دوره‌ی دکتری محروم خواهد شد.

مادّه‌ی5) گزارش پیشرفت کار:

دانشجوی تحصیلات تکمیلی موظّف است پس از تصویب موضوع پایان‌نامه گزارش پیشرفت کار خود را در قالب فرم‌های مربوط (که با همین عنوان تهیه شده است) به رؤیت و تأیید استاد راهنما و استاد مشاور برساند. این گزارش‌ها در پرونده‌ی دانشجو ثبت می‌شود.

مادّه‌ی6) زمان‌بندی:

دانشجوی تحصیلات تکمیلی موظّف است پس از تصویب موضوع پایان‌نامه، فعّالیّت‌های پژوهشی پایان‌نامه‌ی خود را در قالب فرم زمان بندی ارائه نموده و دو ماه مانده به پایان مهلت قانونی نسخه‌های نهایی را تحویل استاد راهنما و استاد مشاور دهد. جدول زمان‌بندی باید به تأیید استاد راهنما و مشاور رسیده و یک نسخه از آن را در اختیار گروه آموزشی مربوط و نسخه‌ی دیگری نیز در اختیار دفتر تحصیلات تکمیلی دانشکده قرار بگیرد.

پس از اعلام تصویب موضوع توسّط گروه آموزشی و کمیته‌ی تحصیلات تکمیلی دانشکده، باید نسبت به ثبت‌نام و انتخاب واحد درس پایان‌نامه در هر نیمسال تحصیلی(به صورت جداگانه و برای هر نیمسال) تا زمان برگزاری جلسه‌ی دفاع، مطابق مقرّرات موجود، اقدام گردد.

نیمسال‌های مجاز دانشجویان کارشناسی ارشد، چهار نیمسال است که دانشجو باید در مدّت مزبور ضمن گذراندن دروس مربوط، از پایان‌نامه‌ی خویش نیز دفاع نماید. چنانچه دانشجو در این چهار نیمسال موفق به دفاع از پایان‌نامه‌ی خود نشود. باید نسبت به انتخاب واحد درس پایان‌نامه و ارسال فرم تکمیل شده تقاضای تمدید سنوات برای نیمسال پنجم تحصیلی اقدام کند.(فرم اشکال آموزشی)

چنانچه دانشجو در نیمسال پنجم هم موفق به اتمام کار نشود، باید نسبت به انتخاب واحد درس پایان‌نامه و ارسال فرم تکمیل شده تقاضای تمدید سنوات برای نیمسال ششم تحصیلی اقدام کند. لازم به ذکر است که تمدید سنوات نیمسال ششم با موافقت شورای تحصیلات تکمیلی دانشگاه و با کسر یک نمره از سقف نمره‌ی پایان‌نامه انجام می‌گیرد. چنانچه دانشجویی در نیمسال ششم نیز موفق به دفاع از پایان‌نامه‌ی خود نشود، باید ضمن گذراندن مراحل فوق و کسب تأیید کمیته‌ی موارد خاص دانشگاه، ضمن کسر نمره از سقف نمره‌ی پایان‌نامه با دانشجویان نوبت دوم، مراحل تحصیلی خود را دنبال نماید.

مدّت مجاز تحصیل در دوره‌ی دکتری چهار سال است و در صورت ضرورت به پیشنهاد استاد راهنما و تأیید گروه مربوط، حدّاکثر تا دو نیمسال تحصیلی به این مدّت افزوده می‌شود.

توضیحات:

منظور از فرم شماره 1، فرم پیشنهاده (Proposal) است.

منظور از فرم شماره2، فرمی است در دو صفحه که مربوط به تقاضای تصویب موضوع‌پایان‌نامه است.

منظور از فرم شماره3، فرم طرحهای پژوهشی مرتبه‌ی سوم است. این فرم که برای پیش‌بینی و تأیید هزینه‌های پایان‌نامه است، پس از تکمیل توسط گروه آموزشی ذی‌ربط به معاونت پژوهشی جهت طرح در شورای پژوهشی دانشکده و تصویب آن ارسال می‌شود. پس از اتمام مراحل اجرایی پایان‌نامه دانشجو با مراجعه به معاونت پژوهشی دانشکده و ارائه‌ی مدارک لازم، میزان هزینه‌های انجام یافته‌ی مصوب را دریافت می‌کند.

)) لازم به ذکر است یک نمونه از فرمها، پیوست این آیین‌نامه می باشد((

 بخش دوم: مراحل تدوین پایان‌نامه

مادّه‌ی7) شیوه‌ی نگارش:

مهمترین بخش در تحصیلات تکمیلی، به ویژه در دوره‌ی دکتری، به عنوان فعالیت عملی و پژوهشی رشته‌های علوم‌انسانی، نگارش پایان‌نامه است. اگر پایان‌نامه به خوبی تنظیم شود، زمینه‌ی تخصّص و روش علمی دانشجو را مشخص کرده و او را برای ورود به عرصه‌ی دانش و پژوهش آماده می‌کند. بنابراین دانشجویان گرامی باید آن را جدّی پنداشته و در تحکیم فعّالیّت‌های علمی آینده خود از هیچ کوششی دریغ نورزند.

در این مرحله دانشجو موظّف است بر اساس اصول و چارچوب تعیین‌شده در بخش اصول نگارشی جزوه‌ی‌«راهنمای تدوین پایان‌نامه»، متن پایان‌نامه‌ی خویش را تدوین نماید. کنترل و تأیید این مهم بر عهده‌ی استاد راهنماست.

هر پایان‌نامه با توجه به رشته، موضوع و زمینه‌ی پژوهش، آرایش و پیرایش‌های خاص خود را می‌طلبد. به منظور کسب وجهه‌ی علمی و رسیدن به نتیجه‌ی مطلوب، رعایت موارد زیر برای ایجاد حدّاقل هماهنگی و آراستگی ظاهری پایان‌نامه‌های دانشکده ادبیات و علوم‌انسانی، ضروری است:

صفحات آغازین؛ شامل:

· صفحه‌ی عنوان؛

· صفحه‌ی تأییدیه‌ی اعضای هیأت داوران پایان‌نامه؛

· صفحه‌ی اعلام حقوق چاپ و تکثیر؛

· صفحه‌ی سپاسگزاری ( در صورت نیاز کوتاه و ساده)؛

· صفحه‌ی چکیده؛

· فهرست مطالب.

صفحه‌ی اعلام حقوق چاپ و تکثیر:

این صفحه مربوط به اعلام حقوق چاپ و تکثیر، ترجمه، اقتباس و غیره است (متن آن به این شکل است: کلیه‌ی حقوق این اثر مربوط به دانشگاه فردوسی مشهد بوده و هر گونه سوء‌استفاده از آن پیگرد قانونی دارد).

صفحه‌ی سپاسگزاری:

در این صفحه پژوهشگر از افرادی که در تهیه و تدارک پایان‌نامه به او کمک کرده‌اند، از قبیل: استاد راهنما، استاد مشاور، کارکنان کتابخانه و مرکز رایانه، خطاط، مسؤول تایپ و سازمانها و ادارات (در پایان‌نامه‌های کاربردی) و... با جملات ساده و صمیمی سپاسگزاری می‌کند. سپاسگزاری نباید از یک صفحه بیشتر شود.

صفحه‌ی چکیده:

چکیده هسته‌ی اصلی یک پژوهش است که با کمترین واژگان بیشترین مفاهیم را شامل: موضوع، اهداف، روش پژوهش و نتایج به دست آمده، بیان می‌کند.

ویژگیهای یک چکیده خوب، به شرح زیر است:

· موضوع، روش کار و نتایج پژوهش را نشان دهد.

· کوتاه، مستقل،‌ محکم و روان باشد.

· هماهنگ با ساختار اصلی تحقیق باشد و ارتباط منطقی بین داده‌های آن برقرار باشد.

· با زبانی روشن و قابل فهم به طرح مسأله و چگونگی پاسخ‌دادن به آن بپردازد.

· در چکیده بهتر است از فعل مجهول استفاده شود و نیازی به استناد و ارجاعات ندارد.

چکیده هر پایان‌نامه دست کم باید به دو زبان انگلیسی و فارسی در قالب فرم مربوط تهیه شده  به تأیید و امضای استاد راهنما برسد.

در رشته‌های زبان و ادبیات فرانسه و زبان و ادبیات عربی، ترجمه‌ی چکیده به زبان مربوط الزامی است.

چکیده فارسی در ابتدای پایان‌نامه پیش از فهرست مطالب و چکیده انگلیسی در پایان رساله و از سمت چپ پس از صفحه‌ی عنوان لاتین قرار می‌گیرند.

واژگان کلیدی: بین 5 تا 7 واژه است، در انتهای چکیده‌ها و به عنوان واژه‌های اساسی و پربسامد متن، راهنمای اصلی‌ترین مفاهیم پژوهش‌اند.

فهرست‌ها:

فهرست اختصارات، نشانه‌ها، جدول‌ها و نمودارها، عکس‌ها و نقشه‌ها همراه با فهرست مطالب و فهرست تفصیلی مطالب نیز جزو صفحات آغازین است.

مادّه‌ی 8) اجزای پایان‌نامه (ساختار پایان‌نامه):

هر تحقیق دارای سه بخش: مقدمه / پیش‌گفتار، متن و ارجاعات می‌باشد.

در بخش مقدمه، پژوهشگر به طرح مسأله، موضوع تحقیق، پرسش اصلی و فرعی تحقیق، ضرورت تحقیق، نتایج و اهداف و کاربردهای احتمالی آن می‌پردازد.

در بخش میانی، فصول اصلی پژوهش، به ترتیبی که در طرح اوّلیّه توافق شده است، می‌آید.

در فصل پایانی، جمع‌بندی و نتیجه‌گیری صورت می‌گیرد.

ساختار پیشنهادی پایان‌نامه که به تحقیقات تجربی متکی است:

· مقدمه / بیان مسأله: اهمیّت مسأله ـ هدف تحقیق ـ سؤالات اساسی تحقیق.

· طرح نظری: پیشینه‌ی تجربی ـ پیشینه‌ی نظری ـ چارچوب نظری ـ فرضیّات عمده ـ الگوی تحلیل نظری.

· روش تحقیق.

 ·یافته‌ها

· بحث و نتیجه‌گیری

پیش‌گفتار:

عبارت است از متنی که حاصل سخن نویسنده در مقدّمه است و به عنوان عصاره‌ی مقدّمه نیز نامیده می‌شود. حدّاکثر در دو صفحه و به صورت کوتاه می‌آید. در این بخش پژوهشگر وارد جزئیات نمی‌شود و به ذکر نکات کلّی پایان‌نامه، اکتفا می‌کند.

مقدّمه:

پژوهشگر در مقدّمه به چگونگی انتخاب موضوع، پیشینه ی تحقیق، روش پژوهش و دستاورد کار می‌پردازد و زمینه‌ی اطلاعاتی لازم برای خواننده را در این بخش فراهم می‌کند. مقدّمه، جای طرح مباحث اصلی و بدنه‌ی تحقیق نیست، بلکه در آن تنها موضوع و پیشینه‌ی تحقیق با زبانی ساده به خواننده معرفی می‌شود و پس از برشمردن شیوه‌ی کار به نتایج کلّی پژوهش اشاره می‌شود. توجه به محورهای زیر در تهیه‌ی مقدمه‌ی پایان‌نامه ضروری است:

بیان مسأله / مقدمه

1. بیان مسأله و هدف تحقیق؛

2. بیان اهمیت موضوع از نظر پژوهش و علت توجه پژوهشگر به موضوع و انتخاب آن؛

طرح نظری

3. بیان پیشینه‌ی نظی و تجربی، چارچوب نظری، الگوی تحلیل نظری تحقیق(ادبیات تحقیق)؛

4. بیان فرضیّه‌های تحقیق؛

روش تحقیق

5. بیان روش و متد تحقیق؛

6. شیوه‌ی گردآوری مطالب و تحلیل داده‌ها؛

7. بیان مشکلات تحقیق؛

چکیده

8. گزارش فشرده و همراه با تفکیک از محتوای بخش‌ها و فصول (ساختار تحقیق).

9. در صورت لزوم تعریف مفاهیم و اصطلاحات؛

تبصره: دانشجویان می‌توانند بحث نقد و منابع و معرّفی منابع کار خود را در پایان مقدّمه و یا به صورت فصل اوّل به صورت جداگانه در قالب یک فصل مستقل مطرح کنند.

بدنه‌ی تحقیق:

از بخشهای اصلی پژوهش است که می‌تواند در قالب چند بخش یا فصل مستقل باش. تعداد فصلها یا بخشها به موضوع و زمینه‌ی تحقیق بستگی دارد.  بخش‌بندی منظّم و منطقی تحقیق به فهم بهتر آن کمک می‌کند.

1) معرّفی و نقد چارچوب نظری تحقیق: اتکای ماهوی برخی از موضوعات پژوهشی، خصوصاً در پژوهشهای علوم‌انسانی، به سوابق و پیش‌زمینه‌های تاریخی تحقیق، گاهی ایجاب می‌کند که محقّق قبل از طرح بحث اصلی خود، به سوابق و پیش‌زمینه‌های تحقیقی موضوع یا جایگاه بحث و زمینه‌های تاریخی آن نگاهی داشته باشد. مدخل یا زمینه‌ی بحث در واقع فصلی است که در آن نویسنده بدون آن که ناگزیر باشد تا همه‌ی سخنان خود را در چارچوب‌های دقیق تحقیقی ارائه کند، صرفاً گزارشی کلّی از سوابق تاریخی بحث اصلی خود ارائه نماید.

نتیجه‌گیری:

در فصل پایانی تحقیق، دستاوردها و یافته‌های پژوهشی با عنوان نتیجه‌گیری ارائه می‌شود. دستاوردهای اصلی پژوهش در این بخش جمع‌بندی شده و پژوهشگر در این بخش به شرح نکات مبهمی که در تحقیق آنها را روشن نموده می‌پردازد، به گونه‌ای که خواننده با نگاه اوّل حاصل کار نویسنده را دریابد.

نکته: دانشجویان ضمن بیان یافته‌های خود در قالب پیشنهاد نظری، لازم است نظریّات پیشنهادی خود را در موضوع مورد بحث و کارهایی که در آینده لازم است دیگران انجام دهند را مطرح کنند.

مادّه‌ی9) ارجاعات:

ذکر مأخذ برای سخنان مهم ونظریّات ویژه نقل شده در یک متن تحقیقی، الزامی است. نقل قول به دو صورت مستقیم و غیرمستقیم انجام می‌گیرد:

نقل قول مستقیم از نظریه‌ی علمی یا دستاورد فکری کسی باید داخل گیومه «...» بی‌کم و کاست و با نثر و انشای خود او باشد.

در نقل قول غیرمستقیم نیازی به آوردن عین عبارت نویسنده اصلی نیست و به دلیل طولانی‌بودن مطلب، خلاصه‌ی آن ذکر می‌شود و حاصل عبارت نویسنده با انشای دانشجو آورده می‌شود و نیازی به گذاشتن آن داخل گیومه نیست. در هر دو صورت،ذکر مأخذ الزامی است.

نسبت دادن نظریّات و سخنان دیگران به خود، تجاوز به حقوق معنوی آنهاست و به عنوان سرقت ادبی تلقی شده و پیگرد قانونی دارد. (Plagrism)

ارجاعات در پایان‌نامه‌های دانشکده ادبیات و علوم انسانی، به شیوه‌ی علمی و جهانی آن باید داخل متن نوشته شود. به این ترتیب که هرجا لازم است در متن نوشته مأخذ داده شود، کمانک باز می‌کنیم و نام‌خانوادگی نویسنده، سال انتشار کتاب و پس از دو نقطه شماره صفحه‌ی مربوط را می‌آوریم و کمانک را می‌بندیم؛ مانند: (اسکولز، 1379: 107). برای منابع لاتین در متن فارسی نیز به همین شکل انجام می‌گیرد: (Davenport, 1981: 92)

معادل اصطلاحات نیز ترجیحاً داخل متن آورده شود، مانند: پیشنهاده (Proposal) به دانشجویان توصیه می‌شود از ارجاع دادن یا ارائه‌ی توضیحات در پاورقی یا پایان‌فصل خودداری کنند.

در ارجاعات به مأخذی برای بار دوم اگر بدون فاصله باشد، می‌نویسیم: «همان» و بعد هم شماره‌ی صفحه می‌آید، مانند:

(مسکوب، 1384: 37)

(همان: 45)

در این صورت لازم نیست کلمه «همان»، به صورت ایرانیک چاپ شود.

اگر نویسنده‌ای در یک سال چندین اثر چاپ کرده است، باید برای هر اثر حرفی اختصاری تعریف کرد (بر اساس ترتیب حروف الفبا) و آن را داخل کمانک پس از نام مؤلّف آورد. مثال:

در متن: (زرین‌کوب (آ)، 1375: 42)

در کتابنامه: زرین‌کوب، عبدالحسین(آ)، با کاروان حلّه، ...

در متن: (زرین‌کوب (ب)، 1375، 100)

در کتابنامه: زرین‌کوب، عبدالحسین(ب)، پله‌پله تا ملاقات خدا،‌...

اگر کتاب ترجمه یا تصحیح باشد، نام مترجم یا مصحّح فقط در کتابنامه پس از نام کتاب می‌آید. به این ترتیب که پس از نام کتاب بلافاصله قبل از نام مترجم می‌نویسیم: ترجمه‌ی ... و قبل از نام مصحّح می‌نویسیم: به تصحیح...

در ارجاع به نسخ خطّی در داخل متن، باید ابتدا نام نویسنده (در صورت مشخص کردن) پس از ویرگول (ن. خ.) مخفّف نسخه‌ی خطّی و پس از آن شماره ثبتی نسخ‌ی خطّی پس از دو نقطه (: ) شمارة صفحه و قسمت مربوط به جهت آن صفحه که با «الف» و «ب» مشخص می‌شود. مثلاً:

                          (خوانساری، ن.خ. شماره 11698:  1 الف)

و اگر نویسنده‌ی نسخه ناشناخته باشد، به این شکل عمل می‌شود:

                          (ن.خ. شماره 62: 1ب ـ 2 الف)

مادّه‌ی10) کتابنامه (منابع و مآخذ):

فهرست همه‌ی منابع و مأخذ در پایان با عنوان «کتابنامه» می‌آید. کتابنامه و منابع مورد استفاده در پایان‌نامه، بر اساس نام مشهور نویسنده‌(گان)، به شرح زیر الفبایی می‌شوند:

کتاب، نام خانوادگی، نام ] نویسنده‌(گان)[، (تاریخ انتشار داخل پرانتز)،‌ نام کتاب، نام و نام خانوادگی مترجم، نام ناشر: محلّ نشر.

مثال:

رضا قلی، علی، (چاپ دوم 1371)، جامعه‌شناسی خودکامگی تحلیل جامعه‌شناختی داستان صحّاک، نشرنی: تهران.

اشپولر، برتولد، (1369)، ایران در قرون نخستین اسلامی، ترجمه‌ی مریم میراحمدی، جلددوم، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی: تهران.

 Lucy, Niall,(2000), Postmodern literaryu Theory, An Anthology, Oxford, Blachwell Publishers Ltd.

مقاله: نام‌خانوادگی، نام ] نویسنده‌(گان)[، (تاریخ انتشار داخل پرانتز)، «عنوان مقاله داخل گیومه»، نام نشریه، دوره / سال، جلد، شماره صفحات مقاله.

مثال:         

محجوب، محمدجعفر، (1338)، «داستانهای عامیانه‌ی فارسی: ابومسلم نامه»، مجلّه‌ی سخن 10: 282 – 291، 380 ـ 386.

پایان‌نامه‌ها: نام‌خانوادگی، نام نویسنده، (تاریخ نگارش داخل پرانتز)، «عنوان پایان‌نامه داخل گیومه»، مقطع پایان‌نامه، نام دانشگاه.

همایش‌ها یا مجموعه‌ها: نام خانوادگی، نام ] نویسنده‌(گان)[، (تاریخ انتشار داخل پرانتز)، «عنوان مقاله داخل گیومه»، نام ویراستار(ان)، نام مجموعه مقالات، مکان همایش، شماره صفحات مقاله.

سایت‌های اینترنتی: نام خانوادگی، نام نویسنده (آخرین تاریخ و زمان تجدیدنظر در سایت اینترنتی)، «عنوان موضوع داخل گیومه»، نام و آدرس سایت اینترنتی به صورت ایرانیک.

Bretin, Andre; 1924, “ Manifest of Surrealism”,

http: // en. Wikipedia.org/wiki/ Surrealist, Manifesto.

تبصره: منابع انگلیسی استثنائاً جداگانه می‌آید.

- در یک کار تحقیقی نیازی به ذکر عناوین علمی و یا احترام‌آمیز، مانند: دکتر، مهندس، استاد، آیت‌ا...، حجت‌الإسلام و مانند آن، چه درحواشی و چه در کتابنامه، نیست.

- چنانچه کتابی دارای دو نویسنده باشد نام هر دو به ترتیب ذکر شده روی جلد کتاب نوشته می‌شود. در این صورت پس از نام‌خانوادگی افراد ویرگول و میان نام‌های نویسندگان خط تیره می‌آید.

- اگر کتابی از دو نویسنده بیشتر داشته باشد، نام خانوادگی و نام نفر اوّل به ترتیبی که ذکر شد می‌آید و پس از آن هم عبارت «و دیگران» در فارسی و (and others) در انگلیسی افزوده می‌شود،‌مانند:

تجلیل، جلیل و دیگران (1375)، برگزیده متن ادب فارسی، ...

بخش سوم: مراحل پایانی و دفاع از پایان‌نامه

مادّه‌ی11) تایپ و صفحه‌آرایی:

پایان‌نامه باید روی کاغذ 4A و با استفاده از برنامه‌ی word در صفحه‌ی 24 سطری تایپ شود (حدّاکثر در 150 صفحه برای دانشجویان کارشناسی ارشد و 300 صفحه برای دانشجویان دکتری تنظیم گردد). کاغذ پایان‌نامه باید یکدست و از جنس کاغذ تحریر 70 گرمی باشد. لازم است از کاربرد تزیین و تفنّن در اطراف سطور خودداری شود. حروف متن نه درشت و نه ریز انتخاب شود. 14 لوتوس برای متن و عناوین با حروف سیاه، بسته به مورد، از 14 تا 18 لوتوس مناسب است.

محدوده‌ی خطوط باید معمولی و در همه صفحات به طور یکسان رعایت شود. فاصله‌ی سطور تا لبه‌ی بالایی و پایینی کاغذ و طرف چپ 3 و از سمت راست 5/3 سانتی‌متر اختیار شود. این محدودیت در مورد صفحات جدولها و نمودارها هم باید رعایت گردد تا هنگام صحافی مشکلی ایجاد نشود.

عنوان‌ها / تیترهای اصلی باید با حروف بزرگتر و سیاه چاپ شود. برای عنوان‌های فرعی می‌توان از حروف سیاه کوچکتر استفاده کرد.

مقدّمه و فصل‌ها باید بند ـ بند (پاراگراف بندی) باشد تا مطالعه‌ی آن به  سهولت انجام گیرد. سطر اول هر بند با نیم‌سانتی‌متر تورفتگی آغاز می‌شود. صفحه‌ی آغاز هر فصل / بخش باید از سطر پنجم شروع شود. در تنظیم مطالب، علاوه بر پاراگراف‌بندی باید از نقطه‌گذاری صحیح در حدّ اعتدال استفاده کرد، زیرا نقطه‌گذاری دقیق به فهم بهتر متن و در نتیجه ابلاغ روشنتر معنا به خواننده کمک می‌کند.

مادّه‌ی12) شماره‌گذاری صفحات:

هیچ یک از صفحات قبل از فهرست (بسم ا...، عنوان، اهدا و...) شماره‌گذاری نمی‌شود، اما در شمارش صفحات کل پایان‌نامه به حساب می‌آید. مثلاً اگر قبل از فهرست، دو صفحه‌ی عنوان و اهدا داریم، صفحه‌شماری فهرست از 4 آغاز می‌می‌شود.

توصیه می‌شود که پایان‌نامه بر یک روی کاغذ تکثیر شود و پشت تمام صفحات سفید بماند.

مادّه‌ی‌ 13) استخراج مقاله:

استخراج مقاله از پایان‌نامه از ضرورت‌های مرحله‌ی پژوهشی تحصیلات تکمیلی و به عنوان تمرین کار پژوهشی دانشجو است. مقاله‌ی مزبور لزوماً با مشارکت استاد راهنما و به صورت مشترک بین استاد و دانشجو انجام می‌گیرد. از پایان‌نامه‌ی دوره دکتری لازم است دست کم یک مقاله با نام مشترک استاد و دانشجو قبل از جلسه‌ی دفاع دریکی از مجلاّت رسمی علمی ـ پژوهشی به چاپ برسد. مقاله‌ی مستخرج از پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد، در صورت چاپ نشدن، باید به تأیید استاد راهنما برسد تا امتیاز آن در جدول مربوط به ارزشیابی پایان‌نامه محاسبه شود.

مادّه‌ی14) دفاع از پایان‌نامه:

پس از آماده‌سازی و تأیید استاد(ان) راهنما و مشاور گروه گروه آموزشی مربوط، (که در دوره‌ی دکتری با برگزاری جلسه‌ی پیش دفاع فراهم می‌شود) مبنی بر قابل دفاع بودن پایان‌نامه، دانشجو باید فرم درخواست برگزاری جلسه‌ی دفاع (فرم شماره4) را از دفتر تحصیلات تکمیلی دانشکده تحویل  گرفته و پس از تکمیل آن و انجام مقدمات لازم با هماهنگی گروه آموزشی مربوط، نسبت به برگزاری جلسه‌ی دفاع از پایان‌نامه اقدام کند.

توجه1: موفقیّت در امتحان جامع و زبان انگلیسی و چاپ یا تأییدیه‌ی چاپ مقاله برای دانشجویان دوره‌ی دکتری، ‌قبل از برگزاری جلسه‌ی دفاع ضروری است.

توجّه2: به دلیل احتمال انجام برخی اصلاحات و تغییرات پیشنهادی، توصیه می‌شود پیش از برگزاری جلسه‌ی دفاع، از صحّافی نسخ پایان‌نامه خودداری شود.

مادّه‌ی15) مدارک فارغ‌التحصیلی:

پس از برگزاری جلسه‌ی دفاع و ثبت نمره‌ی پایان‌نامه در کارنامه‌ی  تحصیلی، دانشجو باید حدّاکثر پس از گذشت یک ماه نسبت به ارایه‌ی مدارک فارغ‌التحصیلی خود اقدام نماید. تاریخ دفاع از پایان‌نامه به عنوان تاریخ فارغ‌التحصیلی دانشجو محسوب می‌شود.

مدارک لازم جهت فارغ‌التحصیلی دانشجویان کارشناسی ارشد	مدارک لازم جهت فارغ‌التحصیلی دانشجویان دکتری
1. ریز نمرات(مسؤول تحصیلات تکمیلی دانشکده) 2. عکس 4* 3 شش قطعه 3. کارت دانشجویی 4. فتوکپی شناسنامه     دو برگ 5. اصل فرم ارزشیابی پایان‌نامه‌ی تحصیلی دانشجو 6. چکیده‌های پایان‌نامه به زبان‌های فارسی و انگلیسی از هر کدام 2 برگ 7. وجه تمبر 1000 ریال(مدیریت آموزشی دانشگاه) 8. یک نسخه از متن صحافی شده پایان‌نامه	1. ریزنمرات (مسؤول تحصیلات تکمیلی دانشکده) 2. عکس 4*3  9 قطعه 3. کارت دانشجویی 4. فتوکپی شناسنامه     دو برگ 5. اصل فرم ارزشیابی پایان‌نامه‌ی تحصیلی دانشجو 6. فرم چکیده‌های پایان‌نامه از هر کدام 6 برگ 7. وجه تمبر 1000 ریال (مدیریت آموزشی دانشگاه) 8. کارنامه‌ی جامع تحصیلی 9. سی دی متن پایان‌نامه و یک نسخه از متن پایان‌نامه‌ی صحافی شده

توجه: دانشجویان موظّف‌اند پس از برگزاری جلسه‌ی دفاع، اصلاحات پیشنهادی را در متن پایان‌نامه‌ی خود اعمال نموده و پس از صحافی (با رنگ جلد زرشکی روشن)، دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد، 6 نسخه و دانشجویان دوره‌ی دکتری 8 نسخه از پایان‌نامه‌ی خود را به گروه آموزشی ذی‌ربط تحویل دهند.