شیوه ی نوشتن منابع (شیوه ی اعمال ارجاع و آدرس دهی در پایان نامه و مقالات)

---

شیوه ی صحیح اعمال ارجاع و آدرس دهی در پایان نامه و مقاله ادبیات فارسی

بحث ارجاعات و استناد به منابع و متون دیگر از مباحث ابتدایی پژوهش است که به ویژه در نگارش پایان نامه و مقالات علمی پژوهشی ادبیات فارسی ( به دلیل تنوع انواع ارجاعات به متون کهن، شعر، متون نظری، منابع لاتین و ...) بسیار حائز اهمیّت است. از سویی نگارنده ی پایان نامه می بایست با رعایت امانت به عنوان نخستین قدم در پژوهش با آگاهی کامل و طبق شیوه ی مورد استفاده مواردی که از آرا و مطالب دیگران استفاده می کند را به تناسب استفاده ( نقل مستقیم ، نقل غیر مستقیم ، نقل مضمون و ارجاع برای مطالعه و آگاهی بیشتر) با دقت ذکر نماید تا هر گونه شائبه ی سرقت ادبی (plagiarism) خواسته یا ناخواسته به کارش وارد نباشد و از سوی دیگر تحلیل و تفسیر های نگارنده هنگامی ارزش بیشتری پیدا می کند که مستدل بوده و در تکمیل آرای خویش از دیدگاه صاحب نظران استفاده نماید و هر چه این ارجاعات دارای تنوع و تعدد بیشتری باشد، کار مقبول تری حاصل خواهد شد.

به طور کلی دو روش ارجاع دهی وجود دارد: ارجاع برون متنی ( یا همان پاورقی که شیوه ای قدیمی تر است که خود انواع متعددی دارد) و ارجاع درون متنی ( که در سال های اخیر به تبع الگو های پژوهشی در زبان لاتین و دانشگاه ها و مجلات معتبر دنیا در مطالعات دانشگاهی ادبیات فارسی نیز مرسوم شده است). هر دوی این شیوه ها ریشه در مطالعات غربی دارند و هر کدام داری تنوع و تکثر هستند. در اینجا ما نوع معروف تر و رایج تر از هر کدام را توضیح می دهیم با ذکر اینکه حتما قبل از شروع نگارش پایان نامه تان ، شیوه نامه ی نگارش که بخش عمده ی آن شامل همین شیوه ی ارجاع دهی است را از گروه ادبیات فارسی دانشگاه محل تحصیل خود یا از دفتر نشریه ای که قرار است برایش مقاله ی علمی پژوهشی تهیه کنید بگیرید یا از وبسایت دانشگاهتان -اگر موجود است- دانلود کنید، زیرا اگر پس از اتمام کار بخواهید در ویرایش شیوه را تغییر دهید ممکن است با دشواری های زیادی مواجه شوید به ویژه اینکه مثلا شما همه ی کار را به طور درون متنی کار کرده باشید و متوجه شوید که گروه ادبیات فارسی دانشگاهتان شیوه ی برون متنی را قبول دارد، گاهی باعث می شود تا نظم صفحات و ... کارتان نیز بهم بخورد. لازم به ذکر است که در حال حاضر تمامی مجلات علمی پژوهشی  و بخش عمده ی گروه های ادبیات فارسی دانشگاه های دولتی ، آزاد و پیام نور ارجاع درون متنی را ملاک قرار داده اند ، با این وجود هنوز برخی دانشگاه ها اینگونه نیست و در برخی دانشگاه ها که شیوه ی نگارش واحد وجود ندارد برخی اساتید هنوز بر شیوه ی ارجاع برون متنی تکیه دارند.

در  معروف ترین شیوه ی ارجاع برون متنی ( پاورقی) شما نخستین باری که به یک کتاب استناد می کنید در پاورقی به ترتیب ( فامیلی نویسنده، نام نویسنده، نام کتاب ، نام جلد - اگر داشته باشد- ، شماره ی صفحه ) را می آورید. قبل از درج شماره ی جلد از عبارت "ج" و قبل از صفحه از عبارت "ص" استفاده می کنید. اگر بیش از یک صفحه باشد: "صص" و بین ابتدا و انتها خط تیره. در این شیوه وقتی برای دومین بار به یک کتاب استناد می کند - حتی اگر در فصل های بعدی باشد-  تنها به ذکر نام کتاب و شماره صفحه کتاب اکتفا می شود.

در معروف ترین شیوه ی ارجاع درون متنی (داخل پرانتز در متن) ارجاع به مطالب غیر از دیوان یا اثر مورد مطالعه به صورت ( فامیلی نویسنده، سال انتشار: شماره صفحه) و برای دیوان یا عنوان رمان یا متنی که مورد مطالعه ی اصلی است : ( نام کتاب: شماره صفحه) مثلا کسی که موضوعش درباره ی شاهنامه اش ارجاع به کار شفیعی کدکنی را بدین صورت ( شفیعی کدکنی ، 1388: 12-14) و ارجاع ابیات شاهنامه را بدین صورت ( شاهنامه ،ج3:117) می آورد.